Gelibolu Mevlevihanesi 15 mevlevi asitanesi icinde hem en genis araziye, hem de en buyuk ve hasmetli semahaneye sahip olandr. Yaklask 400 yllk bir gecmise sahip mevlevihane cok uzak saylmayacak bir gecmise kadar faaliyet gostermis. Uzun bir sure askeri bolgenin icerisinde yer aldktan sonra ise 1994 ylnda Vakflar Genel Mudurlugu tarafndan satn alnarak onarma baslanms, 17 Eylul 2005 tarihinde resmen ziyarete aclmstr. Binalarndan bugune kalanlar, Hamzakoydaki askeri bolge icinde ve deniz kenarna yakn alanda bulunan semahane-turbe binas ile tackapdan ibarettir.
Mevlevihanenin banisi ve ilk postnisini, yeniceri agalarndan Kara Hasan Agann oglu Agazade Mehmed Hakiki Dededir. Sakb Dedenin Sefinesinden ogrenildigine gore (II, 26-37) Agazade gencliginde maln mulkunu kardesi Asaf Agaya bagslayp dunya ile iliskisini kesmis ve Konya Mevlana Dergahnda I. Bostan Celebinin muridi olup cile ckarmstr. Uzun yllar matbah- serifte hizmet ettikten sonra hilafet alp maceral bir seyahatn arkasndan Gelioluya donmus ve sehrin ortasnda bulunan Ahi Devle Zaviyesine yerlesip sohbet toplantlar tertip ederek Mesnevi dersleri vermeye baslamstr. Ancak talep fazlalasnca zaviye yetersiz kalms, Agazade de kardesi Asaf Agann iade ettigi mallar ve tandklarnn yardmyla bu zaviyenin yanna, sonradan kendisinin de defnedildigi yerde (bugunku mevlevihanenin bulundugu mevki) bir ayin-i Mevlevi hankah insa edip olumune kadar (1063/1653) bu dergahn postnisinligini ifa etmistir. Mevlevihanenin son seyhi Mehmed Burhaneddin Dede-Efendinin anlattgna gore ise (Konya Mevlana Muzesi Arsivi, nr. 65/6) Agazadenin Geliboluya donusunde Solakzade Mehmed Aga kendi mescidine bitisik iki oday Ona vermis, bundan sonra ders ve sohbetler burada, ayinler de mescidde icra edilmistir.
Zamann kaptan- deryas Ohridli Huseyin Pasa Akdeniz seferinden donerken Gelibolu Mevlevihanesine ugrayp kerametleriyle meshur olan seyh Agazade Mehmed Dedeye intisap etmis ve ondan yaknda sadaret muhrunun kendisine verilecegi haberini almstr. Huseyin Pasa veziriazam olduktan sonra (Mart 1621de oldu) Besiktas Mevlevihanesini yaptrp Mehmed Dededen ilk postnisin olmasn istemis, boylece her iki mevlevihanenin mesihatini birlikte yurutmeye baslayan Mehmed Dede, ikisinde de carsambaya rastlayan mukabelelere munavebeli olarak istirak edebilmek icin kucuk bir yelkenliyle Gelibolu Istanbul arasnda gidip gelerek bir haftasn Besiktasta, bir haftasn Geliboluda gecirmistir. Ancak Huseyin Pasann II. Osmanla birlikte oldurulmesinin (Mays 1622) arkasndan Besiktas Mevlevihanesi postnisinligini brakp Geliboluda kalmstr. Sakb Dedeye gore daha sonra, babas Kasa Hasan Agann yannda yetisen IV. Muradn veziriazam Kemankes Kara Mustafa Pasa, Mehmed Dedenin maddi ve manevi koruyucusu olmus, kardesi sair Sinecak Osman Dede bir muddet Mehmed Dede ile birlikte Gelibolu Mevlevihanesinde kalmstr. Evliya Celebi de Agazadenin ders ve sohbetlerinde bulunup mubarek ellerini optugunu yazmaktadr (Seyahatname, V, 317).
Vakfiyesi ele gecmediginden mevlevihanenin kurulus tarihi kesin olarak belli degildir. Bununla birlikte Ohridli Huseyin Pasann veziriazam olmasndan (1621) onceki bir tarihte kuruldugu anlaslmaktadr. Dolaysyla baz yazarlarn verdigi 1667 tarihi yanlstr. Arsiv kaytlarna gore Agazadeden sonra srasyla Asaf Agann oglu ve divan sahibi Sabir Pasa (o. 1713), Mehmed, Abdulkerim, Bosnevi Mehmed (o. 1750), Mustafa b. Bosnevi Mehmed, Lutfullah, Huseyin b. Mustafa (o. 1796), bunun oglu Ali Izzet, bunun oglu ve Galata Mevlevihanesinin seyhi Ahmed Celaleddin Dedenin babas Huseyin Azmi (1868 de Kahire Mevlevihanesi postnisinligine tayin edildi), onun kardesi Mehmed Husameddin (o. 1885), oglu Mustafa Danis (o. 1896) ve bunun oglu son seyh Mehmed Burhaneddin Dede (o. 1954) mesihat makamnda bulunmuslardr.
II. Mustafa doneminde Lapsekideki Bayramdere mezraasnn haslat mevlevihaneye tahsis edilmis, III. Mustafa zamannda 1766daki depremden buyuk hasar goren yaplar 5833.5 kurus harcanarak onarlmstr (1767). Bu tamirata ait kesif raporundan (BA, MAD, nr. 3160, s. 618-619) kulliyenin o zamanlar kufeki tasndan minareli, kiremit ortulu ve bakr alemli, iki katl bir semahanesinin bulundugu; sema meydan dosemesiyle mahfel, merdiven ve kursunun ahsaptan yapldg; ust katn giris kapsnn sacakl ve duvarlarn naksl oldugu; semahanenin bir yannda kadn mahfeli, divanhane, ocakl kosk, diger yannda cephesi abdest musluklu, alt dervis hucresiyle seyhe mahsus sofal iki oda, kutuphane ve divanhanenin yer aldg ogrenilmektedir.
Mevlevihane, III. Selim donemine rastlayan 1805 ylnda 8974 kurus harcanarak Kalyoncuzade Mustafa Efendi tarafndan tekrar tamir ettirilmis ve buraya II. Mahmud Lapsekiye bagl Gureci karyesi, Abdulmecid de Camhas ve Celtikci tmarlarn vermislerdir. Daha sonra Abdulmecid, 47.430 kurus harcama ile harap binalar genisleterek yeniden insa ettirmis ve avlunun dogu tackaps uzerine 1256 (1840) tarihini tasyan gunes snl-tugral kitabeyi koydurmustur. 1850 1851 de 95.390 kurus sarfyla yeniden tamir-tadil edilmis ve bu faaliyetin kitabesi de batdaki tackapnn on cephesine yerlestirilmistir. II. Abdulhamid tarafndan 1899 1900 yllarnda semahane turbe binasnn yenilendigi, turbenin ve semahanenin kaplarndaki kitabelerden anlaslmaktadr. Batdaki avlu tackapsnn arka cephesinde bulunan kitabeden de mevlevihaneyi kabetui-ussak- sani (Ikinci Mevlana Dergah) haline getiren son buyuk onarmn 1908de tamamlandg ogrenilmektedir.
Mevlevihane 1849dan itibaren, dervis ve fakirlerin yemek masraflarna harcanmak kaydyla mukataa ve tmar bedelinden tahsis edilen 13.620 kurusla haftada iki aksam butun Gelibolu fakirlerine yemek verildigi bilinmektedir. 1911de burada on alt hucrenisin dervisle bes matbahnisin (cilekes can) ikamet ediyor, gorevli kadrosu sertabbah, mesnevihan, turbedar, neyzenbas ile muavini, kudumzenbas, duahan, nathan, kazanc dede ve serhucrenisinden olusuyordu (Konya Mevlana Muzesi Arsivi, nr. 65/6).
I. Dunya Savas srasnda burann son seyhi Burhaneddin Dede, yedi dervisiyle birlikte Dorduncu Ordu emrindeki Mevlevi alayna katlp uc yl Samda kalmstr. Bundan sonra Gelibolu dusman isgali altna girdigi icin mevlevihanenin tarihcesi karanlktr. Bu donemde cephanelik olarak kullanlan semahane turbe binasndaki sutunlar uzerinde izleri gorulen kaln kelepcelerden ahsap kirislere tastldg anlaslan asma kat halindeki mahfiller ve merdiveniyle zeminin doseme tahtalar sokulmus, sandukalar kaldrlp turbe taban toprak haliyle braklarak semahane taban betonla kaplanms, kuzeydeki semahane giris kapsna beton briket orulmus ve semahanenin asma kat mahfillerine ckan cifte kanatl iki merdivenin arasndaki bosluklar gozetleme kulesi haline getirilmistir. Eski resimlerde gorulen ana binann turbe girisi onundeki hamusanla (kabristan), avlu tackaplarnn tugral ucgen alnlklar ve catdaki Mevlevi sikkeli alem tahrip edildiginden gunumuze ulasmamstr.
Genis bir araziye ve kagir bir semahaneye sahip olan mevlevihane, bulundugu stratejik ve mustahkem mevkiinden dolay halen askeri garnizon olarak kullanlmaktadr. Yklan mescidle mustemilatnn yerine bir askeri hastahane ve ek hizmet binalar insa edilmis, askeri malzeme deposu olarak kullanlan semahane-turbe binasnn 1980den once gecirdigi cat ve cephe onarm srasnda guney cephesi kesme tasla yeniden kaplanms, batdaki semahane alt ve ust mahfil kaplar pencereye donusturulmus, pencerelere de petek revzen ve korkuluklar taklmstr. 1994 ylnda bina Vakflar Genel Mudurlugu tarafndan satn alnarak catsnn onarmna baslanmstr.
Bu bilgiler Gelibolu Mevlevihanesi internet sitesinden alnarak duzenlenmistir.
<a target="_blank" href=
Mevlevihanenin banisi ve ilk postnisini, yeniceri agalarndan Kara Hasan Agann oglu Agazade Mehmed Hakiki Dededir. Sakb Dedenin Sefinesinden ogrenildigine gore (II, 26-37) Agazade gencliginde maln mulkunu kardesi Asaf Agaya bagslayp dunya ile iliskisini kesmis ve Konya Mevlana Dergahnda I. Bostan Celebinin muridi olup cile ckarmstr. Uzun yllar matbah- serifte hizmet ettikten sonra hilafet alp maceral bir seyahatn arkasndan Gelioluya donmus ve sehrin ortasnda bulunan Ahi Devle Zaviyesine yerlesip sohbet toplantlar tertip ederek Mesnevi dersleri vermeye baslamstr. Ancak talep fazlalasnca zaviye yetersiz kalms, Agazade de kardesi Asaf Agann iade ettigi mallar ve tandklarnn yardmyla bu zaviyenin yanna, sonradan kendisinin de defnedildigi yerde (bugunku mevlevihanenin bulundugu mevki) bir ayin-i Mevlevi hankah insa edip olumune kadar (1063/1653) bu dergahn postnisinligini ifa etmistir. Mevlevihanenin son seyhi Mehmed Burhaneddin Dede-Efendinin anlattgna gore ise (Konya Mevlana Muzesi Arsivi, nr. 65/6) Agazadenin Geliboluya donusunde Solakzade Mehmed Aga kendi mescidine bitisik iki oday Ona vermis, bundan sonra ders ve sohbetler burada, ayinler de mescidde icra edilmistir.
Zamann kaptan- deryas Ohridli Huseyin Pasa Akdeniz seferinden donerken Gelibolu Mevlevihanesine ugrayp kerametleriyle meshur olan seyh Agazade Mehmed Dedeye intisap etmis ve ondan yaknda sadaret muhrunun kendisine verilecegi haberini almstr. Huseyin Pasa veziriazam olduktan sonra (Mart 1621de oldu) Besiktas Mevlevihanesini yaptrp Mehmed Dededen ilk postnisin olmasn istemis, boylece her iki mevlevihanenin mesihatini birlikte yurutmeye baslayan Mehmed Dede, ikisinde de carsambaya rastlayan mukabelelere munavebeli olarak istirak edebilmek icin kucuk bir yelkenliyle Gelibolu Istanbul arasnda gidip gelerek bir haftasn Besiktasta, bir haftasn Geliboluda gecirmistir. Ancak Huseyin Pasann II. Osmanla birlikte oldurulmesinin (Mays 1622) arkasndan Besiktas Mevlevihanesi postnisinligini brakp Geliboluda kalmstr. Sakb Dedeye gore daha sonra, babas Kasa Hasan Agann yannda yetisen IV. Muradn veziriazam Kemankes Kara Mustafa Pasa, Mehmed Dedenin maddi ve manevi koruyucusu olmus, kardesi sair Sinecak Osman Dede bir muddet Mehmed Dede ile birlikte Gelibolu Mevlevihanesinde kalmstr. Evliya Celebi de Agazadenin ders ve sohbetlerinde bulunup mubarek ellerini optugunu yazmaktadr (Seyahatname, V, 317).
Vakfiyesi ele gecmediginden mevlevihanenin kurulus tarihi kesin olarak belli degildir. Bununla birlikte Ohridli Huseyin Pasann veziriazam olmasndan (1621) onceki bir tarihte kuruldugu anlaslmaktadr. Dolaysyla baz yazarlarn verdigi 1667 tarihi yanlstr. Arsiv kaytlarna gore Agazadeden sonra srasyla Asaf Agann oglu ve divan sahibi Sabir Pasa (o. 1713), Mehmed, Abdulkerim, Bosnevi Mehmed (o. 1750), Mustafa b. Bosnevi Mehmed, Lutfullah, Huseyin b. Mustafa (o. 1796), bunun oglu Ali Izzet, bunun oglu ve Galata Mevlevihanesinin seyhi Ahmed Celaleddin Dedenin babas Huseyin Azmi (1868 de Kahire Mevlevihanesi postnisinligine tayin edildi), onun kardesi Mehmed Husameddin (o. 1885), oglu Mustafa Danis (o. 1896) ve bunun oglu son seyh Mehmed Burhaneddin Dede (o. 1954) mesihat makamnda bulunmuslardr.
II. Mustafa doneminde Lapsekideki Bayramdere mezraasnn haslat mevlevihaneye tahsis edilmis, III. Mustafa zamannda 1766daki depremden buyuk hasar goren yaplar 5833.5 kurus harcanarak onarlmstr (1767). Bu tamirata ait kesif raporundan (BA, MAD, nr. 3160, s. 618-619) kulliyenin o zamanlar kufeki tasndan minareli, kiremit ortulu ve bakr alemli, iki katl bir semahanesinin bulundugu; sema meydan dosemesiyle mahfel, merdiven ve kursunun ahsaptan yapldg; ust katn giris kapsnn sacakl ve duvarlarn naksl oldugu; semahanenin bir yannda kadn mahfeli, divanhane, ocakl kosk, diger yannda cephesi abdest musluklu, alt dervis hucresiyle seyhe mahsus sofal iki oda, kutuphane ve divanhanenin yer aldg ogrenilmektedir.
Mevlevihane, III. Selim donemine rastlayan 1805 ylnda 8974 kurus harcanarak Kalyoncuzade Mustafa Efendi tarafndan tekrar tamir ettirilmis ve buraya II. Mahmud Lapsekiye bagl Gureci karyesi, Abdulmecid de Camhas ve Celtikci tmarlarn vermislerdir. Daha sonra Abdulmecid, 47.430 kurus harcama ile harap binalar genisleterek yeniden insa ettirmis ve avlunun dogu tackaps uzerine 1256 (1840) tarihini tasyan gunes snl-tugral kitabeyi koydurmustur. 1850 1851 de 95.390 kurus sarfyla yeniden tamir-tadil edilmis ve bu faaliyetin kitabesi de batdaki tackapnn on cephesine yerlestirilmistir. II. Abdulhamid tarafndan 1899 1900 yllarnda semahane turbe binasnn yenilendigi, turbenin ve semahanenin kaplarndaki kitabelerden anlaslmaktadr. Batdaki avlu tackapsnn arka cephesinde bulunan kitabeden de mevlevihaneyi kabetui-ussak- sani (Ikinci Mevlana Dergah) haline getiren son buyuk onarmn 1908de tamamlandg ogrenilmektedir.
Mevlevihane 1849dan itibaren, dervis ve fakirlerin yemek masraflarna harcanmak kaydyla mukataa ve tmar bedelinden tahsis edilen 13.620 kurusla haftada iki aksam butun Gelibolu fakirlerine yemek verildigi bilinmektedir. 1911de burada on alt hucrenisin dervisle bes matbahnisin (cilekes can) ikamet ediyor, gorevli kadrosu sertabbah, mesnevihan, turbedar, neyzenbas ile muavini, kudumzenbas, duahan, nathan, kazanc dede ve serhucrenisinden olusuyordu (Konya Mevlana Muzesi Arsivi, nr. 65/6).
I. Dunya Savas srasnda burann son seyhi Burhaneddin Dede, yedi dervisiyle birlikte Dorduncu Ordu emrindeki Mevlevi alayna katlp uc yl Samda kalmstr. Bundan sonra Gelibolu dusman isgali altna girdigi icin mevlevihanenin tarihcesi karanlktr. Bu donemde cephanelik olarak kullanlan semahane turbe binasndaki sutunlar uzerinde izleri gorulen kaln kelepcelerden ahsap kirislere tastldg anlaslan asma kat halindeki mahfiller ve merdiveniyle zeminin doseme tahtalar sokulmus, sandukalar kaldrlp turbe taban toprak haliyle braklarak semahane taban betonla kaplanms, kuzeydeki semahane giris kapsna beton briket orulmus ve semahanenin asma kat mahfillerine ckan cifte kanatl iki merdivenin arasndaki bosluklar gozetleme kulesi haline getirilmistir. Eski resimlerde gorulen ana binann turbe girisi onundeki hamusanla (kabristan), avlu tackaplarnn tugral ucgen alnlklar ve catdaki Mevlevi sikkeli alem tahrip edildiginden gunumuze ulasmamstr.
Genis bir araziye ve kagir bir semahaneye sahip olan mevlevihane, bulundugu stratejik ve mustahkem mevkiinden dolay halen askeri garnizon olarak kullanlmaktadr. Yklan mescidle mustemilatnn yerine bir askeri hastahane ve ek hizmet binalar insa edilmis, askeri malzeme deposu olarak kullanlan semahane-turbe binasnn 1980den once gecirdigi cat ve cephe onarm srasnda guney cephesi kesme tasla yeniden kaplanms, batdaki semahane alt ve ust mahfil kaplar pencereye donusturulmus, pencerelere de petek revzen ve korkuluklar taklmstr. 1994 ylnda bina Vakflar Genel Mudurlugu tarafndan satn alnarak catsnn onarmna baslanmstr.
Bu bilgiler Gelibolu Mevlevihanesi internet sitesinden alnarak duzenlenmistir.
<a target="_blank" href=